Historia

Kościół zbudowany został w latach 1924 – 1931. Inicjatywę budowy świątyni podjęto po tym, jak w 1921 roku spłonął zabytkowy drewniany kościół z 1779 roku wybudowany w stylu barokowym przez biskupa przemyskiego i proboszcza Batańskiego[1]. Projektantem nowej budowli był profesor Politechniki Warszawskiej, architekt Oskar Sosnowski.

Kościół znajduje się na słabo widocznym wyniesieniu, w centralnej części miasta, ok. 100 m na południe od Nowego Rynku. Teren jest zadbany i ogrodzony kamiennym murem. W bliskiej odległości znajduje się plebania, która została wybudowana w stylu dworkowym w okresie międzywojennym, a także niewielki obiekt katechetyczny.

Rzut kościoła oparty został na planie krzyża łacińskiego z transeptem i prezbiterium na rzucie kwadratu. Nawa główna i boczne trójprzęsłowe. Transept w planie ośmioboczny zbliżony do owalnego, kaplica przy jego południowej ścianie ortogonalna. Z obu stron prezbiterium prostokątne zakrystie z zaokrąglonymi ścianami krótszymi oraz niewielkie, prostokątne przedsionki. W partii frontowej na osi nieregularna w planie kruchta z boków, której kwadratowe klatki schodowe. Nad nawą główną prezbiterium i transeptem dachy łamane, wielopołaciowe. Nad wieżami hełmy namiotowe, dwukondygnacyjne zwieńczone iglicami. Nad transeptem wielodzielna sygnaturka z galeryjką. Nawy boczne i zakrystie z dachami pulpitowymi sięgają do połowy wysokości korpusu. Elewacja gładka zwieńczona bogato profilowanym gzymsem podokapowym[2].

Do budowy świątyni użyto cegły ze spalonych koszar w Downarach[3], zaś fundament tworzą regularne bloki granitowe. W nawie głównej i prezbiterium zastosowano sklepienia kolebkowe z lunetami w gurtach. Natomiast w nawach bocznych kaplicy i transepcie -krzyżowe.

W sierpniu 1944 r. został zniszczony przez Niemców. Hitlerowcy wycofujący się z linii frontu przebiegającej przez miasto, wysadzili wieże, które waląc się uszkodziły część korpusu kościoła. Po zakończeniu wojny, w latach 1948 – 1949 proboszcz goniądzki ks. Antoni Werpachowski podjął staranie odbudowy kościoła[4].

Na 555 - lecie parafii, w 1972 roku, prowadzono prace remontowe. Wymieniono blachę nad nawami bocznymi, zadbano również o nowy wystrój wnętrza (m.in. kraty i polichromie). W roku 1980 dobudowano nową sygnaturkę i wykonano tynki zewnętrzne. W 1992 r. wymieniono pokrycie dachowe z blachy ocynkowanej na miedzianą. W następnych latach prowadzono prace konserwatorskie ołtarza głównego, a także wprowadzono oświetlenie zewnętrzne kościoła.

Wewnątrz znajduje się interesujący ołtarz główny, stylem nawiązujący do neobarokowej architektury kościoła, wykonany w latach 50-XX wieku. Mieszczą się w nim: rzeźba Ukrzyżowanego, zasłaniana obrazem Św. Agnieszki oraz rzeźby Św. Józefa i Franciszka. Obraz „Św. Agnieszka” posiada cenne wartości historyczne, artystyczne i kultowe. Namalowany został przez Bolesława Rutkowskiego w 1952 roku. Przedstawia całą postać stojącej w kontrapoście Św. Agnieszki, ukazanej w ujęciu frontalnym, z głową lekko uniesioną i wzrokiem zwróconym ku górze. W prawej ręce zgiętej w łokciu trzyma białego baranka, w lewej lekko odchylonej od tułowia trzyma zielony liść palmy - symbol męczeństwa. W tle widoczna jest ulotna postać anioła, z prawej strony putta wyłaniające się z obłoków i białe lilie. W dolnej części obrazu jest miecz leżący ukośnie na ugrowej ziemi.

W nawie bocznej znajduje się kaplica Św. Antoniego Padewskiego. Goniądz jest miejscem szczególnego kultu św. Antoniego, który wzmacnia autentyczna relikwia z ciała Świętego. Ludzie opowiadają o cudownym odzyskaniu zdrowia, odnalezieniu zagubionego bydła, koni czy innych przedmiotów. 13 Czerwca na Antoniego, co roku w parafii jest odpust.

Kościół został wpisany do rejestru zabytków woj. podlaskiego pod nr rej. 94 z 23.04.1981 r.